Nơi tôi ở Mỹ náo loạn sau 13 ngày ông Trump làm tổng thống

Người nhập cư 'trốn kỹ', giá hàng hóa tăng và nhiều người 'nguyền rủa Elon Musk' trong nhóm chat vì sắp bị cắt giảm.

14:32 06/02/2025

Trong vòng 13 ngày nay, cuộc sống quanh tôi khá náo loạn.

Tôi sống ở miền Nam California. Khu phố nơi tôi ở là một khu đô thị vệ tinh ở ngoại ô một thành phố lớn, và là một nơi tập trung khá đông người Mỹ gốc Latin. Ngay từ trước ngày nhậm chức, ông Trump đã đưa thành phố này vào mục tiêu truy lùng của Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan Mỹ (ICE).

Trong vòng mười ngày nay, có rất nhiều xe cộ của lực lượng ICE lượn quanh các con phố và nhắm vào các siêu thị của người Mexico. Tôi cũng thường xuyên lui tới các siêu thị này do chúng gần nhà, với các món rau quả nhiệt đới tươi ngon nhập từ Mexico.

Mấy hôm nay siêu thị vắng vẻ, người mua trốn hết trơn. Thay vào đó, các cuộc biểu tình lại xuất hiện vào lúc ban đêm, ngay trước cửa siêu thị mà tôi hay đi. Chắc là người biểu tình tin rằng lực lượng ICE không làm việc buổi tối.

Tôi có làm việc không công cho một tổ chức luật sư thiện nguyện chuyên về luật di trú. Ở Mỹ có nhiều người tới biên giới xin tị nạn, sau đó họ được vào Mỹ để sống tạm trong khi chờ xét đơn.

Cũng có nhiều người tới Mỹ theo các visa nhập cư diện bảo lãnh gia đình, nhưng sau đó họ bị chồng hay vợ đối xử tệ, không giúp họ làm visa để ở lại, thì họ cũng có thể nộp đơn xin ở lại.

Trong khoảng thời gian chờ xét đơn thì họ không có visa thường trú nhưng vẫn được ở lại tạm thời. Tuy vậy, họ vẫn có nguy cơ bị trục xuất bất kỳ lúc nào.

Trước giờ các luật sư luôn khuyên những thân chủ trong tình trạng chờ xét duyệt visa là đi đâu cũng phải cầm theo tờ giấy của Sở Di Trú chứng nhận rằng họ đang có đơn xin cấp visa chờ xét duyệt, để nếu bị ICE hỏi thăm thì sẽ được thả.

Bây giờ, lời khuyên là bạn nên trốn cho kỹ, ICE mà bắt được thì họ chưa chắc đã thả. Rất nhiều người sống ở Mỹ đang trong tình trạng này. Ông Elon Musk chắc cũng đã từng trong tình trạng đấy, khi đã được cấp visa sinh viên nhưng trốn học và đi lập công ty để làm việc.

Một điều ít người biết là quyền lực của tổng thống trong vấn đề di trú là rất lớn. Tổng thống có thể trục xuất ngay cả những người có visa hợp pháp mà không cần lý do.

Các tòa án di trú được lập ra nhằm để xét duyệt các đơn xin khác nhau dựa trên các luật lệ được đặt ra, nhưng quyền lực của tổng thống với các nguyên đơn di trú khác với các bị cáo hình sự.

Đại khái là, để kết tội hình sự thì phía nhà nước phải chứng minh bị cáo có tội và tòa án ra phán quyết. Còn ở bên di trú, những người nguyên đơn phải chứng minh mình xứng đáng có visa và "tòa án" thật ra là người của tổng thống, thuộc nhánh hành pháp, chứ không thuộc nhánh tư pháp.

Vì vậy những ai không phải là công dân Mỹ và không phải là người da trắng hay người Mỹ gốc Phi đều lo lắng. Tránh voi chả xấu mặt nào, thế là chỉ có vài người bị bắt nhưng rất nhiều người trốn kỹ.

Các loại nông phẩm, giá cả bắt đầu lên cao. Ở California, ngoài hàng nhập ra thì nông phẩm nuôi trồng ở Mỹ đa phần là sử dụng lao động nhập cư, bao gồm cả nhập cư hợp pháp, đang trong tình trạng chờ đợi giấy tờ, hay nhập cư bất hợp pháp.

Những người này cũng trốn kỹ, nhiều nông trại phản ánh rằng chỉ 30% số nhân công của họ đi làm. Vậy là nguồn cung bắt đầu bị ảnh hưởng và giá cả nhích dần lên. Hôm qua, giá trứng tại siêu thị đã lên 12,99 USD một tá (12 quả), nhưng báo chí có quá nhiều thứ để nói nên chẳng ai nói tới chuyện này.

Tôi có quen biết một số người là nhân viên của chính phủ Mỹ và công việc của họ có nhiều xáo trộn. Rất nhiều người nhận được thông báo là họ có thể nộp đơn từ chức và sẽ nhận được lương tới tháng 9 mà không cần làm việc.

Chỉ có điều là hàng năm Quốc hội Mỹ phải thông qua ngân sách và việc chính phủ chi tiền cho việc gì phải nằm trong danh sách đã được thông qua, nếu không là sai luật.

Vì vậy những ai nộp đơn từ chức chắc chắn sẽ không nhận được đồng nào, bởi vì ngân sách đâu có cho phép trả tiền cho người không làm việc, và đây chỉ là một cái bẫy dành cho người ngây thơ.

Các công chức chính phủ Mỹ không ngây thơ, vì vậy họ rất giận dữ và tất cả các bộ đều đang trong tình trạng hoảng loạn, cố gắng trấn an nhân viên. Các cuộc biểu tình đã xảy ra trước tòa nhà của OPM (Office of Personnel Management, Văn phòng Quản lý Nhân sự Hoa Kỳ), và những chat room ở các bộ đầy những lời nguyền rủa Elon Musk, tới nỗi các admin phải xóa bớt những lời chửi rủa này.

Đó là chưa kể tới việc Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID), thuộc Bộ Ngoại giao Mỹ, vốn chuyên việc tài trợ cho nước ngoài, cũng bị đóng cửa. Elon Musk thì đã nắm quyền truy cập toàn bộ dữ liệu của Bộ Tài chính, cũng không biết tiền bạc của chính phủ sẽ đi đâu về đâu, lương hưu có được phát hay không, tiền lương của nhân viên chính phủ như nào.

Các công chức và những người làm việc với chính phủ Mỹ - dù không phải là nhân viên của chính phủ, như các luật sư, các nhà thầu quân sự, các nhà cung cấp cho chính phủ Mỹ, đều rơi vào tình trạng sợ hãi, bối rối, và căng thẳng.

Những người ủng hộ ông Trump cho rằng cần phải chấp nhận nỗi đau để đạt được mục đích. Đấy là nỗi đau của người khác, chứ những người đó mà phải chịu nổi đau thì họ lại la lên liền.

Cũng có những công chức ủng hộ ông Trump, và hiện giờ họ im hơi lặng tiếng hay cũng tham gia nguyền rủa Elon Musk và cho rằng họ bầu cho Trump chứ đâu có bầu cho Elon.

Dẫu sao đi nữa thì tiết mục áp thuế vẫn chưa có tác dụng ngay ngày hôm nay, vì hàng hóa bị áp thuế chưa nhập được về.

Tôi đang vắt óc nghĩ xem mình có thể mua được cái gì trước khi bị áp thuế, như là xi rô cây phong của Canada hay đồ điện tử của Trung Quốc. Nói tóm lại, ai thì cũng cần phải vì mình, và đối phó với thực tiễn thì quan trọng hơn là chỉ trích những kẻ gây ra rắc rối cho mình.

Tác giả Khanh Huỳnh hiện là luật sư nhiều năm kinh nghiệm, đang sinh sống và làm việc tại Mỹ.