Cuộc đời 'Tổng thống nghèo nhất thế giới'

Trước khi qua đời hôm 13/5, ông Jose "Pepe" Mujica được mệnh danh là "Tổng thống nghèo nhất thế giới" nhờ lối sống khiêm tốn và không màng danh lợi.

15:03 17/05/2025

Jose "Pepe" Mujica sinh ngày 20/5/1935 trong một gia đình nông dân gốc Basque và Italy tại Montevideo, thủ đô Uruguay.

Cha mất sớm, Mujica cùng em gái phải làm việc trong trang trại hoa của gia đình từ khi con nhỏ. Sau khi hoàn thành chương trình phổ thông, Mujica đã ghi danh vào Học viện Alfredo Vasquez Acevedo nhưng bỏ ngang.

Ông sau đó gia nhập đảng Quốc gia, một đảng trung hữu của Uruguay và sớm bộc lộ năng khiếu chính trị khi trở thành lãnh đạo đoàn thanh niên của đảng. Mujica ra khỏi đảng Quốc gia năm 1962 và thành lập đảng Liên minh Nhân dân.

Vài năm sau, Mujica gia nhập Phong trào Giải phóng Dân tộc Tupamaros. Đây là phong trào du kích đô thị tìm cách phát động cuộc cách mạng dân tộc mà ông tích cực tham gia.

Sau một số chiến dịch du kích, Pepe Mujica bị bắt 4 lần, trong đó ông tìm cách vượt ngục hai lần. Năm 1971, ông bị kết tội giết sĩ quan cảnh sát trong một cuộc đấu súng và phải ngồi tù 14 năm.

"Tôi đã trải qua gần 7 năm không có sách và ở trong một phòng giam rất nhỏ. Họ chuyển tôi từ trại giam này sang trại giam khác", ông kể. "Sau đó, tôi mắc hội chứng nói chuyện với chính mình. Điều đó giống như hành động tự vệ để không bị mất trí nhớ. Nhưng nó đã ngấm sâu vào tôi và trở thành thói quen".

Mujica mô tả giai đoạn này của cuộc đời là "chuyện quen thuộc của những người quyết định thay đổi thế giới", thêm rằng ông đã có thêm nhiều thời gian để tìm hiểu bản thân khi ngồi tù.

"Những năm cô đơn đó có lẽ là thời gian dạy cho tôi nhiều điều nhất. Tôi phải suy nghĩ lại mọi thứ và học cách kiểm soát để tránh phát điên", ông cho hay.

Sau khi luật ân xá được thông qua ở Uruquay, Mujica và các tù nhân chính trị khác được trả tự do vào tháng 3/1985. Ông và vợ tương lai Lucia Topolansky, người bạn đồng hành ở Tupamaros được thả cùng đợt, chuyển đến một trang trại nhỏ, nơi họ trồng cà chua, hoa cúc và tham gia các hoạt động chính trị.

Tupamaros về sau phát triển thành đảng chính trị cánh tả Phong trào Quần chúng Tham dự (MPP). 10 năm sau khi ra tù, ông Mujica được bầu làm nghị sĩ quốc hội.

Ngày đầu tiên làm nghị sĩ, ông đến quốc hội bằng xe máy và bị nhận nhầm là người đưa thư. Một nhân viên ở đó hỏi rằng "ông có ở lại lâu không?" và Mujica trả lời "tôi hy vọng là thế".

Trong cuộc bầu cử năm 2005, Tabare Vazquez trở thành lãnh đạo đảng cánh tả đầu tiên trong lịch sử Uruguay được bầu làm tổng thống và ông Mujica được bổ nhiệm làm bộ trưởng nông nghiệp.

Trong ảnh, ông Mujica vận động tranh cử với tư cách ứng viên tổng thống hồi tháng 10/2009.

Ông Mujica ăn mừng chiến thắng tại Montevideo trong cuộc bầu cử tổng thống năm tháng 11/2009 với 52% phiếu bầu.

Ngay cả khi trở thành Tổng thống, ông Mujica vẫn rất giản dị. Ông thường xuất hiện trong các cuộc họp nội các với trang phục đời thường, gồm chiếc áo len, dép và một chiếc quần cũ. Ông không bao giờ đeo cà vạt ngay cả trong những sự kiện trang trọng.

Khi đến thăm Nhà Trắng năm 2014, ông Mujica cũng chỉ mặc một bộ vest mà không đeo cà vạt. Tổng thống Mỹ Barack Obama khi đó mô tả lãnh đạo Uruguay trông "vô cùng uy quyền".

"Ông ấy là người đàn ông bình thường. Mọi người có thể nhìn thấy họ trong ông ấy và đó là lý do ông ấy có thể truyền đi sự nhiệt thành và hy vọng như vậy", nhà báo Uruguay Eduardo Galeano từng nói về ông Mujica.

Ông Mujica và vợ Lucia Topolansky đi bộ gần trang trại của gia đình ở Montevideo hồi tháng 2/2010. Vợ chồng ông đã trở nên nổi tiếng khắp thế giới khi từ chối cuộc sống xa hoa, tiện nghi ở dinh thự tổng thống. Thay vào đó, hai người tiếp tục sống tại ngôi nhà ở vùng nông thôn và ông hàng ngày lái chiếc xe VW Beetle cũ màu xanh da trời tới văn phòng tổng thống.

Với phong cách giản dị và kiêm tốn, ông Mujica hầu như không bao giờ bị nghi ngờ tham nhũng. Vào thời kỳ đỉnh cao trong sự nghiệp chính trị với tư cách tổng thống Uruguay, lương tháng của ông Mujica là 12.500 USD, nhưng ông chỉ nhận 1/10 số tiền đó. Mujica nói 1.250 USD là "quá đủ" với ông.

Nhiều nhà báo và nhà làm phim đã quan tâm tới câu chuyện về cuộc đời giản dị của ông, do đó họ đã tiến hành các cuộc phỏng vấn và phim tài liệu về "Tổng thống nghèo nhất thế giới".

Ông Mujica (thứ hai từ bên phải) cùng các lãnh đạo Brazil, Argentina và Venezuela trong một hội nghị thượng đỉnh ở Brasilia hồi tháng 7/2012.Với tư cách là tổng thống Uruguay, ông đã có nhiều chính sách thay đổi đất nước. Ông hợp pháp hóa hôn nhân đồng tính và phá thai, động thái được cho là đi trước thời đại ở khu vực Mỹ Latin.Ông cho rằng những chính sách này không phải cánh tả hay tự do. "Thế giới phải chấp nhận một số điều không thể thay đổi", ông nói.Các chính sách kinh tế của ông cũng thành công. Dưới sự lãnh đạo của ông, tỷ lệ thất nghiệp, nghèo đói và tử vong ở trẻ sơ sinh tại Uruguay đều giảm.

Tuy nhiên, không phải mọi kế hoạch của ông đều được thực hiện. Cải cách giáo dục và tham vọng về nhiều dự án cơ sở hạ tầng lớn đã thất bại. Ông đối mặt với nhiều cáo buộc rằng đã bắt tay với các tập đoàn lớn về nông nghiệp và tài nguyên thiên nhiên.

Trong ảnh, Tổng thống Mujica và Giáo hoàng Francis trong buổi tiếp kiến tại thư viện riêng ở Tòa thánh Vatican hồi tháng 6/2013. Ông Mujica khi đó có chuyến thăm Trung Quốc, Tây Ban Nha và Italy.

Trong ảnh, ông Mujica phát biểu trước Đại hội đồng Liên Hợp Quốc tại New York, Mỹ vào tháng 9/2013.

Sau khi kết thúc nhiệm kỳ tổng thống năm 2015, ông Mujica được bầu là thượng nghị sĩ các nhiệm kỳ 2015-2020 và 2020-2025. Ông cũng từng làm trung gian hòa giải trong các cuộc đàm phán hòa bình giữa chính phủ Colombia và nhóm du kích FARC của nước này năm 2016.

Tuy nhiên, ông từ chức năm 2020 khi đại dịch Covid-19 bùng phát. Mujica rút lui hoàn toàn khỏi chính trường, bất chấp những đồn đoán về khả năng ông quay lại với tư cách Bộ trưởng Nông nghiệp và Chăn nuôi.

Ông Mujica và vợ (hai người đầu tiên từ bên trái) đứng cạnh Chủ tịch Cuba Raul Castro trong cuộc diễu hành kỷ niệm 163 năm ngày sinh Jose Marti, anh hùng giành độc lập cho Cuba tại Havana hồi tháng 1/2016.

Ông Mujica nhận bằng tiến sĩ danh dự của Đại học Quốc gia Panama ngày 23/11/2017 tại Panama City.

Mujica, một người nông dân đến từ phía tây thủ đô Mintevideo, chưa từng nghĩ một ngày nào đó sẽ giành được danh hiệu nổi tiếng như vậy và đó cũng chưa bao giờ là mục tiêu của cuộc đời ông.

Ông từng nói với DW vào năm 2015, ngay trước khi kết thúc nhiệm kỳ tổng thống, rằng ông là con người của chính trị. "Tôi đã tham gia chính trường từ năm 14 tuổi. Nếu còn minh mẫn, tôi sẽ tiếp tục hoạt động chính trị cho đến khi họ hạ gục tôi trước", ông nói.

Năm 2024, ông cho biết mình bị ung thư thực quản. Tới đầu năm nay, tế bào ác tính đã di căn sang các bộ phận khác của cơ thể, do đó ông chỉ đơn giản "chờ đợi điều không thể tránh khỏi".

Ngày 13/5, ông qua đời vì căn bệnh này, hưởng thọ 89 tuổi, để lại niềm tiếc thương sâu sắc trong lòng nhiều người dân Uruguay và bạn bè quốc tế. Hàng nghìn người Uruguay ngày 14/5 xuống đường ở thủ đô Montevideo để tiễn đưa Mujica, người ban hành nhiều cải cách tiến bộ trong thời gian nắm quyền và được xem là biểu tượng của đất nước.

Nhiều người ủng hộ đã khóc khi đứng dọc tuyến đường xe chở linh cữu ông Mujica đi qua. "Ông ấy khiến cả thế giới biết đến chúng tôi. Ông đã cống hiến hết sức trong suốt nhiệm kỳ", Sonya Acosta, một người trong đoàn đám đông, bày tỏ.

Người Uruguay tiễn đưa cố tổng thống Mujica ngày 14/5. Video: Reuters

Thùy Lâm (Theo El Pais, DW, Peoples Dispatch)

Link nguồn: